Η αρχή της ιστορίας της Θεσσαλονίκης τοποθετείται συμβατικά στην ίδρυση της από τον Κάσσανδρο στα 316 π.Χ. Όμως έχουν ανακαλυφθεί αρχαιολογικά ευρήματα σύμφωνα με τα οποία η ιστορία της πόλης αυξάνεται κατά μερικές ακόμα χιλιετίες. Έχουν εντοπιστεί ως τώρα εφτά τουλάχιστον προϊστορικές θέσεις στην περιοχή της Θεσσαλονίκης: στο Μικρό Έμβολο, στην Πυλαία, στον οικισμό Λεμπέτ, στη Σταυρούπολη, ιδιαίτερα στην Άνω Τούμπα και στη Θέρμη (Σέδες).
Φαίνεται πως από τον 6ο αιώνα π.Χ., υπήρχε η πόλη Θέρμη κοντά στις θερμές ιαματικές πηγές Σέδες. Το όνομά της, Θέρμη το πήρε πιθανότατα από τις θερμές πηγές που υπήρχαν μέχρι πρόσφατα στην περιοχή, κατ' άλλους όμως από τον ήρωα Θερμαίο ή Θέρμιο. Εξ ου και το όνομα του κόλπου της Θεσσαλονίκης, του Θερμαϊκού. Ο Θερμαϊκός κόλπος υπήρξε ανέκαθεν ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για την ναυσιπλοΐα, το εμπόριο, τον αποικισμό και τις γεωπολιτικές εξελίξεις του μακεδονικού βασιλείου. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονταν σε αυτόν ως ένα ιστορικό μέρος διότι εκεί έγιναν οι Περσικοί πόλεμοι και άλλοι. Το λιμάνι του Θερμαϊκού κόλπου, κατά τα αρχαϊκά χρόνια, υπήρξε το πιο σημαντικό για την ευρύτερη περιοχή.
Πηγή:http://users.sch.gr/anthsofian/Salonika.pdf Κάνε κλικ στην εικόνα για να δεις
τι ανακαλύφθηκε πρόσφατα...
Φαίνεται πως από τον 6ο αιώνα π.Χ., υπήρχε η πόλη Θέρμη κοντά στις θερμές ιαματικές πηγές Σέδες. Το όνομά της, Θέρμη το πήρε πιθανότατα από τις θερμές πηγές που υπήρχαν μέχρι πρόσφατα στην περιοχή, κατ' άλλους όμως από τον ήρωα Θερμαίο ή Θέρμιο. Εξ ου και το όνομα του κόλπου της Θεσσαλονίκης, του Θερμαϊκού. Ο Θερμαϊκός κόλπος υπήρξε ανέκαθεν ένα σημαντικό σημείο αναφοράς για την ναυσιπλοΐα, το εμπόριο, τον αποικισμό και τις γεωπολιτικές εξελίξεις του μακεδονικού βασιλείου. Οι αρχαίοι συγγραφείς αναφέρονταν σε αυτόν ως ένα ιστορικό μέρος διότι εκεί έγιναν οι Περσικοί πόλεμοι και άλλοι. Το λιμάνι του Θερμαϊκού κόλπου, κατά τα αρχαϊκά χρόνια, υπήρξε το πιο σημαντικό για την ευρύτερη περιοχή.
Πηγή:http://users.sch.gr/anthsofian/Salonika.pdf Κάνε κλικ στην εικόνα για να δεις
τι ανακαλύφθηκε πρόσφατα...
ΗΗ Η Η Η Ηπεριοχή του Θερμαϊκού πριν την ίδρυση της Θεσσαλονίκης
Οι αρχαιολόγοι έχουν φέρει στο φως ευρήματα-ίχνη οικισμών πολύ παλιών, με ρίζες στα νεολιθικά χρόνια. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν εκεί που σήμερα φιλοξενείται η Διεθνής Έκθεση, όπου βρέθηκαν απομεινάρα των σπιτιών τους. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής για κατοίκηση δεν ήταν τυχαία αφού βρισκόταν στην εκβολή τεσσάρων ποταμών που τα νερά τους βοήθησαν στο να δημιουργηθεί το πιο προστατευμένο αγκυροβόλι στο βόρειο Αιγαίο. Ο Χορτιάτης προφύλασσαν την περιοχή από τους κακούς καιρούς ενώ οι εύφορες εκτάσεις έδιναν τροφή στους κατοίκους. Οι εκτάσεις σε συνδυασμό με τη θάλασσα και το άφθονο κυνήγι στα δάση αποτέλεσαν αληθινό "παράδεισο" για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Έστησαν τα χωριά τους στς γύρω περιοχές.
Την εποχή του χαλκού οι οικισμοί γνώρισαν μέρες ακμής. Παρόλο που που τα σπίτια τους ήταν από φθαρτά υλικά και άρα τα ίχνη τους είναι δυσεύρετα; τη σημερινή εποχή, ωστόσο έχουμε τις περίφημες 'τούμπες', χωμάτινες νησίδες που ξεφυτρώνου εδώ κι εκεί. Η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως ερείπια από κτίρια, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά. Πιθανότατα η Θέρμη ξεχώριζε απότις υπόλοιπες πόλεις, καθώς ήταν αρκετά μεγάλη σε έκταση, είχε τον έλεγχο του λιμανιού και ήταν κτισμένη στο κέντρο του κόλπου στον οποίο έδωσε και το όνομά της.
Οι αρχαιολόγοι έχουν φέρει στο φως ευρήματα-ίχνη οικισμών πολύ παλιών, με ρίζες στα νεολιθικά χρόνια. Οι πρώτοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν εκεί που σήμερα φιλοξενείται η Διεθνής Έκθεση, όπου βρέθηκαν απομεινάρα των σπιτιών τους. Η επιλογή της συγκεκριμένης περιοχής για κατοίκηση δεν ήταν τυχαία αφού βρισκόταν στην εκβολή τεσσάρων ποταμών που τα νερά τους βοήθησαν στο να δημιουργηθεί το πιο προστατευμένο αγκυροβόλι στο βόρειο Αιγαίο. Ο Χορτιάτης προφύλασσαν την περιοχή από τους κακούς καιρούς ενώ οι εύφορες εκτάσεις έδιναν τροφή στους κατοίκους. Οι εκτάσεις σε συνδυασμό με τη θάλασσα και το άφθονο κυνήγι στα δάση αποτέλεσαν αληθινό "παράδεισο" για τους ανθρώπους εκείνης της εποχής. Έστησαν τα χωριά τους στς γύρω περιοχές.
Την εποχή του χαλκού οι οικισμοί γνώρισαν μέρες ακμής. Παρόλο που που τα σπίτια τους ήταν από φθαρτά υλικά και άρα τα ίχνη τους είναι δυσεύρετα; τη σημερινή εποχή, ωστόσο έχουμε τις περίφημες 'τούμπες', χωμάτινες νησίδες που ξεφυτρώνου εδώ κι εκεί. Η αρχαιολογική σκαπάνη φέρνει στο φως ερείπια από κτίρια, μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά. Πιθανότατα η Θέρμη ξεχώριζε απότις υπόλοιπες πόλεις, καθώς ήταν αρκετά μεγάλη σε έκταση, είχε τον έλεγχο του λιμανιού και ήταν κτισμένη στο κέντρο του κόλπου στον οποίο έδωσε και το όνομά της.
Ελληνιστική εποχή
Το έτος 316/15 π.Χ. δέσποζε μια νέα πόλη που αγνάντευε τον Θερμαϊκό. Ο διορατικός βασιλιάς Κάσσανδρος ένωσε 26 αρχαίες κωμοπόλεις και δημιούργησε μια νέα πόλη, τη Θεσσαλονίκη, δίνοντάς την το όνομα της γυναίκας του, ετεροθαλούς αδελφής του Μ. Αλεξάνδρου. Σύντομα ήρθαν κι εγκαταστάθηκαν Μακεδόνες, Θράκες, Θεσσαλοί, Αθηναίοι, Μικρασιάτες, έμποροι και βιοτέχνες που έφεραν κοσμοπολίτικο αέρα στην πόλη.
Ο Κάσσανδρος εξασφάλισε τον έλεγχο του λιμανιού. Το σημείο ήταν ιδανικό και το εμπόριο της ξηράς αφού είναι σταυροδρόμι προς τα Βαλκάνια και την ύπαιθρο. Νότια, ως τη θάλασσα, απλώνονταν επίπεδες εκτάσεις για οικοδόμηση. Βορειοανατολικά η ακρόπολη, απρόσιτη, ήταν ανάχωμα για τους εισβολείς και καταφύγιο για τον πληθυσμό.
Η οικοδόμηση συνεχίστηκε τον 3ο και το 2ο αι. π.Χ. έως ότου οι γειτονιές άγγιξαν σχεδόν την παραλία. Ακολουθούσαν το ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα, με κάθετους και οριζόντιους δρόμους που σχημάτισαν ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα που έφθαναν λίγο πιο κάτω από την Εγνατία. Υπήρχαν και ελεύθερες εκτάσεις, όπως ο "Κάμπος" όπου ο Γαλέριος έχτισε το ανάκτορό του στα ρωμαϊκά χρόνια.
Δυτικά ήταν η περιοχή των ιερών, το Σαραπείο όπου τιμούσαν τους θεούς της Αιγύπτου. Η ξενόφερτη αιγυπτιακή λατρεία είχε φτάσει στη Θεσσαλονίκη μέσω των θαλάσσιων δρόμων. Στη σημερινή πλατεία Κύπριων Αγωνιστών βρισκόταν το Διοικητήριο. Στο σημείο αυτό εικάζεται ότι βρίσκονταν και τα βασιλικά ανάκτορα και η έδρα του βασιλικού διοικητή. Όχι πολύ μακριά, βρισκόταν η πρώτη Αγορά, στη θέση της αγοράς των Ρωμαϊκών χρόνων. Σώζονται τα ερείπια του βαλανείου, του παλιότερου δημόσιου λουτρού από την ελληνιστική εποχή.
Στο χάρτη φαίνεται πώς ολόκληρες περιοχές της σύγχρονης πόλης καλύπτονταν παλιότερα από θάλασσα.
Αρχαιολογικός χώρος στην πλατεία Κυπρίων Αγωνιστών Βαλανείο (2ος αι. π.Χ.)
(Διοικητήριο)
(Διοικητήριο)
Ρωμαϊκή Εποχή (168π.Χ. - 330 μ.Χ.)
Μετά την ήττα των Μακεδόνων στην Πύδνα από τις ρωμαϊκές λεγεώνες, το 168 π.Χ. , ο τελευταίος βασιλιάς των Μακεδόνων Περσέας κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη πυρπολώντας το στόλο για να μην πέσει στα χέρια των Ρωμαίων. Ωστόσο η πόλη καταλήφθηκε από τους Ρωμαίους και αποτέλεσε κύρια πύλη για το εμπόριο στεριάς και θάλασσας. Η μεγάλη στρατηγική σημασία της Θεσσαλονίκης φαίνεται από το γεγονός πως όταν σχέδιαζαν την Εγνατία Οδό που ένωνε την Ανατολή με τη Δύση φρόντισαν να περάσει από την πόλη.
Για πολύ καιρό μετά τη ρωμαϊκή κυριαρχία της πόλης δε χρειάστηκαν νέες οχυρώσεις καθώς επικράτησε η pax romana. Ήρθαν νέοι κάτοικοι από τη νότια Ελλάδα, τη Θράκη, την Ιταλία, Εβραίοι και Μικρασιάτες. Επίσης, ναυτικοί και επιχειρηματίες που είχαν στα χέρια τους το διεθνές εμπόριο εγκαταστάθηκαν στην πόλη.
Η πολυπολιτισμική, πολυάνθρωπη Θεσσαλονίκη έγινε το μεγαλύτερο εμπορικό, οικονομικό και στρατιωτικό κέντρο στα Βαλκάνια. Ο Ρωμαίοι διαπλάτυναν τους δρόμους και τους έστρωσαν με πλάκες. Κατασκεύασαν και αποχετευτικό σύστημα. Η Βασιλική Οδός διέσχιζε οριζόντια την πόλη, ενώνοντας τις δύο πύλες του τείχους, τη Χρυσή και την Κασσανδρεωτική. Είχε πλατύ οδόστρωμα 16 μέτρων και κιονοστοιχίες από μάρμαρο δεξιά κι αριστερά.
Οι διοικητικές υπηρεσίες παρέμειναν ως τον 1ο αι. μ.Χ. στην περοχή της πλατείας Κυπρίων Αγωνιστών, όπου ήταν η έδρα του Ρωμαίου διοικητή. Τον 1ο αι. μ.Χ. μεταφέρθηκαν ανατολικότερα, στη Ρωμαϊκή Αγορά, έκτασης 20 στρεμμάτων. Στο συγκρότημα της Ρωμαικής Αγοράς στεγάστηκαν τα δικαστήρια, το νομισματοκοπείο, το αρχείο, το ωδείο, ιερά και καταστήματα γύρω από πλακόστρωτη αυλή που περιβαλλόταν από κιονοστοιχίες.